Wychowywała 6 dzieci, utrzymując się z dochodów niewielkiego dzierżawionego folwarku. W 1870 roku zadebiutowała na łamach „Kaliszanina” wierszem „W zimowy poranek”. Miastu, uznanemu za rodzinne poświęciła trzy utwory poetyckie: dwa zatytułowane „Kaliszowi” 1888 i 1907 i „Memu miastu” 1897. Przychylne przyjęcie cyklu poetyckiego „W górach”, opublikowanego w „Tygodniku Ilustrowanym” w 1876 r. zadecydowało o poświęceniu się literaturze i osiedleniu wraz z dziećmi w Warszawie, gdzie mieszkała do 1890 roku. Obok uprawiania twórczości literackiej aktywnie uczestniczyła w życiu społeczno-kulturalnym. Od 1890 przebywała w kilku krajach Europy Zachodniej, współpracując z prasą krajową, zrzeszeniami polskimi na obczyźnie, Macierzą Szkolną, komitetami pomocy dla wywłaszczonej ludności Górnego Śląska i Wielkopolski, a także współorganizowała międzynarodowy protest przeciwko prześladowaniu dzieci polskich we Wrześni 1901-1902. W latach 1905-1907 przebywała w Warszawie, organizowała pomoc dla uwięzionych przez władze carskie i ich rodzin. Maria Konopnicka uważana jest za wybitną nowelistkę XIX w. Jako wyraz uznania otrzymała w darze od społeczeństwa polskiego dworek w Żarnowcu na jubileusz 25-lecia pracy literackiej. Twórczość pisarki jest różnorodna. Napisała powieść baśniową dla dzieci „O krasnoludkach i sierotce Marysi” , liczne wiersze patriotyczne np. „Rota” czy „Pieśń o domu” oraz nowele „Dym”, „Nasza szkapa”, „Mendel Gdański”. Cykle pieśni ludowych „Z łąk i pól” i „Na fujarce”przyniosły jej dużą popularność i miano pieśniarki ludu polskiego. W swych utworach protestowała przeciwko krzywdzie ludzkiej, ukazując niedolę najuboższych warstw społecznych. Była wielką patriotką. Nawoływała do walki z zaborcą (germanizacją i rusyfikacją). Budziła w rodakach poczucie dumy narodowej pisząc w „Rocie” słynne słowa „Nie rzucim ziemi, skąd nasz ród…” Zmarła we Lwowie w 1910 r. i tam została pochowana.