Dzieje Szkoły Podstawowej nr 1 im. Marii Konopnickiej w Lublińcu

Część 1, do roku 1935

Dzieje Szkoły Podstawowej nr 1 im. Marii Konopnickiej w Lublińcu wiążą się integralnie z bogatą historią naszego miasta i okolic. Zajmowany obecnie przez placówkę budynek został oddany do użytku w 1935 roku, ale jej tradycja sięga do początków szkolnictwa na terenie Lublińca.

Pierwszy zapis w kronice szkolnej w języku niemieckim, dokonany przez nauczyciela Ryszarda Puffa, sporządzony został 14 sierpnia 1893 roku. W swoich zapiskach wspomina o zniszczonym w roku 1820 budynku szkolnym oraz o oddaniu do użytku w 1852 roku nowego budynku.

W latach 1906–1907 na dawnym placu ujeżdżalni zbudowano znany do dzisiaj mieszkańcom Lublińca tzw. „czerwony” budynek szkoły, który rozbudowano w 1912 roku. Placówka służyła niemieckiemu szkolnictwu do roku 1922, kiedy to Lubliniec po 600 latach niewoli wrócił do Polski. Od września 1922 roku uczniowie po raz pierwszy rozpoczęli naukę w języku polskim. Obowiązki kierownika szkoły pełnił w tym czasie nauczyciel  Daniel Zych, który zapisał w kronice pierwsze słowa w języku polskim:

Piszący te zdania czuje się szczęśliwym i nie umie wprost przelać na papier swych uczuć radosnych, iż jemu pierwszemu przypadło w udziale rozpocząć niniejszą kronikę w nowej erze szkolnej.

Placówka prowadziła wówczas 8-klasową szkołę polską liczącą 595 uczniów oraz 2-klasową niemiecką szkołę mniejszości narodowej liczącą 270 uczniów.

  Szkoła Powszechna w Lublińcu, tzw. „czerwony” budynek

Budynek Szkoły Powszechnej w Lublińcu w 1926 r.

26 marca 1923 roku Wydział Oświecenia Publicznego Województwa Śląskiego w Katowicach powołał na stałego kierownika lublinieckiej Szkoły Powszechnej Jakuba Bazarnika. Szkoła przyjęła nazwę Katolicka Szkoła Powszechna, co akcentowało jej charakter wyznaniowy. W programie wychowawczym placówki istotnym elementem było wychowanie patriotyczne oraz integracja ze środowiskiem lokalnym i domem uczniów.

Karta z kroniki szkolnej. Jakub Bazarnik – kierownik szkoły

Karta z kroniki szkolnej. Grono nauczycielskie podczas zakończenia roku szkolnego 1922/23

W 1923 roku podczas uroczystych obchodów rocznicy uchwalenia Konstytucji 3 Maja zasadzono na dziedzińcu szkoły pamiątkową lipę, pod którą umieszczono urnę zawierającą okolicznościowy protokół.

Oto zachowany tekst protokołu:

Działo się 3 maja 1923 r. na dziedzińcu szkoły powszechnej w Lublińcu – w dniu pierwszego obchodu rocznicy Konstytucji 3 Maja na wolnym Górnym Śląsku.

List do przyszłych Pokoleń!

„… Polsko!

Kto Ciebie chciał, ten wierzył.

Ten bowiem tylko lud upada w cienie,

Który sam sobie nie dochował wiary.

Temu, kto stracił sztandaru widzenie

na nic sztandary!

Mocnym i wiernym duchom ja przywodzę

w wolności drodze.”

Dziś obchodzimy po raz pierwszy święto narodowe tu na wolnym Górnym Śląsku. Jest ten dzień dla nas hymnem życia i radości. Sięgając w przeszłość, oddajemy cześć i podziękowanie przodkom naszym, szukamy spójni duchowej. Naród polski był przywalony głazem przemocy, jadowity rak zwątpienia toczył i toczy jego moc duchową. Aby w dniu tej rocznicy w najsmutniejsze dusze wstąpił zloty promień nadziei.

Konstytucja – uchwalona w dniu 3 maja 1791 r. była dowodem, że Polska żyć chce, że ma prawo bytu i istnieć musi. Jesteśmy dziś świadkami zmartwychwstałej Polski.

W poczuciu tej historycznej prawdy zebraliśmy się tu przed szkolą powszechną, my dzieci polskie w liczbie (mniej więcej) 800, grono nauczycielskie tej szkoły, rodzice, obvwatelstwo, reprezentanci władz i urzędów polskich państw świeckich i duchowych – w Lublińcu, aby zapoczątkować tu obchód dnia dzisiejszego i stwierdzić, że jesteśmy znowu gospodarzami tej ziemi polskiej, aby wyrazić cześć tym, którzy Polskę w męce niewoli przechowali w sercu i w czynie ofiarnym, tym, co ją jako sztandar wznieśli o świtaniu wolności, tym, co za wskrzeszenie jej padli. Na pamiątkę tego dnia sadzimy dziś tu przed szkolą lipę pamiątkową i składamy na grobach poległych powstańców wieniec (od dzieci szkolnych i grona nauczyc.).

Świadkowie zmartwychwstania Polski na wolnym Górnym Śląsku.

Fot. z 25 lipca 1924 r. Warta honorowa przy lipie

Fot. z kroniki szkolnej. Dzień Szkoły Polskiej, 18 czerwca 1925 r. Na zdjęciu Jakub Bazarnik – kierownik szkoły

Formowanie do pochodu w dniu 18.06.1925 r. na dziedzińcu szkoły. Pamiątkowa lipa

Fot. z 1928 r. Rocznica zasadzenia pamiątkowej lipy

Z zapisów kronikarza z 26 czerwca 1926 roku dowiadujemy się, że 8-klasowa Katolicka Szkoła Powszechna z językiem wykładowym polskim liczyła wówczas 586 uczniów, a 2-klasowa Katolicka Szkoła dla Mniejszości Językowej Niemieckiej 109 uczniów. W 1927 roku poszczególne klasy liczyły do 50 uczniów, nauka odbywała się na trzy zmiany, lekcje kończyły się o godzinie 20.00.

Grono pedagogiczne Szkoły Powszechnej w Lublińcu. Pierwszy rząd, czwarty od lewej Jakub Bazarnik

Pracownia robót ręcznych powstała w 1927 r.

Karta z kroniki szkolnej. Lekcje wychowania fizycznego

Z uwagi na rosnącą liczbę uczniów kierownictwo szkoły podjęło starania o rozbudowę istniejącego budynku oraz o założenie ogrodu szkolnego w celach naukowych. Z powodu braku środków finansowych rozbudowa nie była jednak możliwa. W piśmie z dnia 23.05.1928 roku skierowanym do burmistrza miasta kierownik szkoły po raz kolejny wnioskuje o rozbudowę szkoły lub o wyznaczenie miejsca pod budowę nowego gmachu szkolnego. Zapoczątkowało to działania mające na celu zdobycie funduszy na sfinansowanie kosztów budowy nowego budynku i opracowanie planów.

Budowę nowego gmachu szkolnego rozpoczęto 1 lipca 1931 roku, a ukończono wiosną 1935 roku.

Budowa nowego gmachu szkolnego. Lipiec 1931 r.

Komitet honorowy budowy nowego budynku Szkoły Powszechnej w Lublińcu.

W pierwszym rzędzie od lewej K. Jastrzębski – budowniczy z Tarnowskich Gór, burmistrz Orlicki, kierownik szkoły Jakub Bazarnik

Zarządzeniem Wojewody Śląskiego z dnia 19 sierpnia 1935 roku z działającej do tej pory 8-klasowej Publicznej Szkoły Powszechnej w Lublińcu utworzono dwie placówki: Publiczną Szkołę Powszechną nr 2 z 12 oddziałami i z 7-letnim programem nauczania mieszczącą się w starym tzw. „czerwonym” budynku oraz Publiczną Szkołę Powszechną nr 1 z 14 oddziałami i z 8-letnim programem nauczania, która zajęła nowy budynek szkolny.

Publiczna Szkoła Powszechna nr 1 objęła nowy gmach 3 września 1935 roku.

Budynek szkoły. Kwiecień 1935 r.

Bibliografia:

1. Archiwum Państwowe w Częstochowie [online] [dostęp: 27 maja 2025] Dostęp w internecie https://www.szukajwarchiwach.gov.pl
2. Ocalić od Zapomnienia – Ziemia Lubliniecka [online] [dostęp: 22 maja 2025] Dostęp w internecie http:// https://ocal.historialubliniec.slask.pl/
3. Szkic monograficzny Szkoły Podstawowej nr 1 im. Marii Konopnickiej w Lublińcu : 1935-2005 : [praca zbiorowa]. Lubliniec : Szkoła Podstawowa nr 1 im. Marii Konopnickiej, 2005
4. Szkic monograficzny Szkoły Podstawowej nr 1 im. Marii Konopnickiej w Lublińcu : 2005-2015 : [praca zbiorowa]. Lubliniec : Szkoła Podstawowa nr 1 im. Marii Konopnickiej, 2015
5. Szkice Lublinieckie. T. 3 / Stowarzyszenie Miłośników Lublińca ; red. nacz. Otylia Słomczyńska. Lubliniec : SML, 1992